سبا آقایی، در حاشیه برگزاری هجدهمین کنگره دندانپزشکی کودکان اظهارداشت: جدیدترین مباحث و موضوعات علمی در این زمینه با حضور اساتید و صاحبنظران برجسته مورد بحث و گفت‌وگو قرار می‌گیرد.
وی افزود: نگهداری از دندان‌های شیری تا زمان افتادن در سن مناسب، به عنوان فضانگهدارنده دندان‌های دائمی، حفظ زیبایی و کمک به جویدن کودک بسیار مهم است بنابراین پانل درمان پالپی به بررسی و مروری به روش‌های گوناگون و مبتنی برشواهد درمان‌های پالپی دندان های شیری می پردازد.
این متخصص دندانپزشکی کودکان بیان داشت: همچنین در این پانل انواع روش های درمان پالپی دندان های دائمی جوان (دندان هایی که ریشه آنها تکامل نیافته ) که متاسفانه به صورت زودهنگام دچار آسیب پالپی شده اند مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.
آقایی گفت: اولین دندان مولر دائمی (دندان شماره ۶) تقریبا همزمان با رویش دندان‌های قدامی فک پایین و در سن بین ۶ تا ۷ سالگی و حتی در برخی کودکان کمی زودتر رویش می‌یابد. نکته قابل توجه این است که این دندانجایگزینی برای هیچ دندان شیری نمیباشد این بدین معناست که برای رویش دندان ۶ هیچ دندان شیری نمی افتد و متاسفانه به علت عدم آگاهی کافی بسیاری از والدین مراجعه زمانی انجام میشود که این دندان دچار پوسیدگی دندانی عمیق و یا حتی آبسه شده است و نگهداری آن را با مشکلات فراوانی همراه می‌کند.
مدیر پنل پالپ های دندانی در هجدهمین کنگره دندانپزشکی کودکان خاطر نشان کرد: بنابر این آگاهی در مورد زمان و محل رویش این دندان و اقدامات لازم برای پیشگیری از پوسیدگی مانند فیشورسیلنت می‌تواند بسیار موثر باشد.
وی تصریح کرد: بهترین زمان برای مراجعه کودک به دندانپزشکی جهت آشنایی و ویزیت، همزمان با رویش اولیندندان شیری کودک و نه دیرتر از ۱سالگی است لذا با این مراجعه آموزش‌های بهداشتی لازم برای پیشگیری ازپوسیدگی به والدین داده میشود.
آقایی با بیان اینکه دندان‌های شیری هم مانند دندان‌های دائمی دارای بافت عروق و اعصاب هستند که در صورتپوسیدگی عمیق و مزمن دچار التهاب و در نهایت درد و آبسه می شوند، گفت: در این صورت نیاز به انجام درمان‌های پالپی وجود دارد. بنابر این مراجعه منظم به دندانپزشک برای تشخیص زود هنگام پوسیدگی جهت پیشگیری می تواند بسیار موثر باشد.
عضو شورای عالی نظام پزشکی با اشاره به اینکه شرایط فعلی برای جامعه دندانپزشکی بسیار دشوار است، گفت: با افزایش قیمت تجهیزات و مواد مصرفی، حیات اقتصادی دندانپزشکان را دچار مشکل شده است.
به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر بهنام عباسیان، با اشاره به اینکه دندانپزشکان تنها گروهی هستند که علاوه بر دانش علمی خود برای درمان بیماران نیازمند مواد و تجهیزات هستند، افزود: دولت موظف است برای تامین سلامت دهان و دندان آحاد جامعه مواد مصرفی ضروری و روتین را با ارز دولتی مهیا نموده و در اختیار دندانپزشکان قرار دهد اما این مواد و تجهیزات تا به دست دندانپزشکان برسد چند برابر قیمت واقعی خود میشود.
وی، افزایش قیمت مواد مصرفی و تجهیزات را به ضرر حوزه دندانپزشکی به ویژه بیماران عنوان کرد و گفت: با افزایش قیمت مواد مصرفی به‌طور منطقی باید میزان تعرفه‌های دندانپزشکی برای ترمیم هر دندان افزایش یابد اما از آنجا که جامعه دندانپزشکی در مقابل سلامت بیماران خود را مسئول می‌داند با همان تعرفه‌های قبلی به درمان بیماران می‌پردازد و از جیب خود سوبسید پرداخت می‌کند.
عضو دندانپزشک شورای عالی نظام پزشکی تصریح کرد: با افزایش قیمت مواد مصرفی و به تبع آن بالا رفتن هزینه‌های درمانی حوزه دندانپزشکی میزان مراجعات به مراکز دندانپزشکی و مطب‌های خصوصی کم شده و این شرایط برای بیماران مشکلاتی را به‌وجود آورده و گردش اقتصادی را در این حوزه به‌ویژه برای دندانپزشکان جوان با مشکلات متعددی مواجه می‌کند.
دکتر عباسیان ادامه داد: درصد قابل توجهی از سلامت آحاد جامعه به دندانپزشکی مربوط است که مستلزم سرمایه‌گذاری دولت در این بخش است اما متاسفانه تاکنون برنامه‌ریزی مطلوبی از سوی سیاستگذاران امر در این حوزه انجام نشده است.
وی به آسیب‌شناسی مشکلات مدیریتی و اجرایی حوزه‌های مختلف دندانپزشکی اشاره کرد و گفت : جامعه دندانپزشکی امروزه با مسائل و مشکلات متعددی نظیر بحران مواد و تجهیزات، بیکاری فارغ‌التحصیلان جوان، عدم توزیع مناسب جغرافیای کاری دندانپزشکان، عدم انگیزه شغلی به‌خصوص در مناطق محروم روبروست که قطعا از ادامه این روند مردم شریف کشورمان زیان خواهند دید و از ارائه خدمات مطلوب بهره‌مند نخواهند شد.
عضو شورای عالی نظام پزشکی ضمن بیان ضرورت تعامل مناسب میان ارکان تصمیم‌گیری و اجرایی در حوزه دندانپزشکی بیان کرد: عدم تعامل مناسب میان این ارکان قطعا مشکلات موجود را به بحران تبدیل خواهد کرد و راه برون‌رفت از این معضل ایجاد مرکز امور دندانپزشکی و سلامت دهان وزارت بهداشت است که تمام بخش‌های اجرایی و سیاستگذاری در حوزه دندانپزشکی در آن تجمیع گردد. این رویکرد باعث ایجاد یک بستر سالم و بدون موازی‌کاری خواهد شد.
عباسیان خاطرنشان کرد: لازم است که در بدنه وزارت بهداشت مدیرانی که خود دندانپزشک هستند حضور داشته و نظرات جامعه پزشکی را برای ارتقای سلامت دهان و دندان مردم و رفع مشکلات این حوزه به‌کار گیرند.
به گفته وی، عدم تعامل مناسب بیمه‌ها با دندانپزشکان و مراکز دندانپزشکی مشکل بزرگ دیگری است که نیاز فوری توجه مسئولین به این مهم را می‌طلبد چراکه با روند فعلی پوشش خدمات توسط بیمه‌ها هر دو ذی‌نفع قضیه یعنی بیمار و پزشک متضرر می‌شوند.
عضو دندانپزشک شورای عالی نظام پزشکی با بیان اینکه خدمات دندانپزشکی در جامعه ما لوکس محسوب میشود، اظهار کرد: صنعت بیمه باید در حوزه بهداشت دهان و دندان ورود کرده و با پوشش بیمه‌ای خدمات سطح یک و دو از گسترش بار بیماری‌هایی که منشأ آن دهان و دندان است جلوگیری کند زیرا بسیاری از افراد به دلیل هزینه‌های بالای خدمات دندانپزشکی از مراجعه به مراکز درمانی خودداری کرده و حاضر به از دست دادن یعنی کشیدن دندان خود هستند.
عباسیان گفت: در شورای عالی سازمان نظام پزشکی مشکلات را به صورت مصوبه به وزارت بهداشت منتقل می‌کنیم و همراه با سایر همکاران از حقوق مردم و دندانپزشکان حمایت می‌کنیم اما قدرت اجرایی نداریم و تنها بیانگر مشکلات موجود هستیم.
وی در پایان به بحث مالیات وضع شده برای دندانپزشکان که هیچ تناسبی با درآمد آنان ندارد، اشاره کرد و یادآور شد: مشکلات نو پدیداری چون عوارض شهرداری به معضل کسالت‌آور این روزهای دندانپزشکان تبدیل شده است که زمینه را برای بی‌انگیزگی، افسردگی و پدیده مهاجرت همکاران این حوزه فراهم می‌آورد و طبیعی است که آسیب‌دیدگان اصلی در این شرایط مردم به‌خصوص قشر ضعیف جامعه که نیاز مبرم به خدمات دندانپزشکی دارند، هستند که از دسترسی به خدمات مناسب و مطلوب با معیارهای فنی و علمی بهداشت دهان و دندان که از ملزومات اساسی پیشرفت یک جامعه هست، بی‌بهره خواهند ماند.
آیا گذر از تاریخ انقضای داروها و مواد دندانپزشکی به معنای بی‌اثر شدن آنهاست؟
دکتر علی مرسلی
اگرچه دندانپزشکان ایرانی در قید و بند جشن کریسمس و سال نوی میلادی و تهیه درخت کاج نیستند، اما فرا رسیدن سال جدید میلادی به یک دلیل ساده برای دندانپزشکان مهم است و آن انبارگردانی مطب‌ها و کلینیک‌هایدندان‌پزشکی است. چراکه تاریخ‌مصرف بیشتر مواد دندانپزشکی به سال میلادی است؛ بنابراین بهترین زمان برای انبارگردانی نه عید نوروز یا ماه رمضان (وقت رکود مطب‌ها!) بلکه در همان آغاز سال جدید است.
انبارگردانی (stock taking) و تهیه لیست اقلام (inventory management) امروزه یک مهارت و دانش به شمار می‌رود. سالانه میلیاردها تومان منابع در کشور در صنوف مختلف به دلیل ضعف انبارداری و انبارگردانی تلف میشود و از بین می‌رود.
به همین دلیل انبارگردانی چه در یک کلینیک بزرگ و چه در یک مطب کوچک یکی از ضروریات مدیریت مطب است.
بسته‌های بیشتر مواد دندانپزشکی از جمله کامپوزیت‌ها، کارپول‌های بی‌حسی، مواد ترمیمی مختلف دیگر و حتی دستکش‌های دندانپزشکی تاریخ‌مصرف چاپ‌شده دارند.
با کارپول‌های تاریخ‌گذشته چه کنیم؟
با توجه به سهمیه‌بندی و نایاب بودن کارپول‌های دندانپزشکی در روزهای اخیر گاهی با این سؤال مواجه می‌شویم که آیا باید کارپول‌های دندانپزشکی را به‌محض گذشتن تاریخ‌مصرفشان دور بریزیم؟
بسیاری از مطالعات اخیر نشان می‌دهد کارپول‌های بی‌حسی ممکن است با گذشت زمان کم‌اثرتر شوند. تاریخ‌مصرف در واقع بهترین زمان مصرف را که دارو در مؤثرترین حالت خود قرار دارد نشان می‌دهد. بعد از اتمام تاریخ‌مصرف، احتمالاً اثرات داروی بی‌حسی کمتر میشود. هرچند در این زمینه در مورد تمام برندها مطالعات کلینیکی وجود ندارد شواهدی دال بر تغییر شرایط فیزیکی و شیمیایی کارپول‌های بی‌حسی بعد از سپری شدن تاریخ‌مصرف دیده نشده است. از آنجایی که مطالعات قطعی در مورد شلف‌لایف و عمر مؤثر مواد بی‌حسی در طول زمان وجود ندارد بهترین راه‌حل این است که کارپول‌های تاریخ‌مصرف گذشته را در انبار جدا کنیم و استفاده نکنیم تا در انبارگردانی دور ریخته شود.
توجه شود که داروها از جمله کارپول نباید به‌طور عادی با زباله‌ها بیرون ریخته شوند؛ چون اولاً خطرات سوءاستفاده از این داروها وجود دارد (کماکان مؤثر هستند) ثانیاً شیشه کارپول ممکن است بشکند و برای افراد خطر ایجاد کند. کارپول‌های تاریخ‌مصرف گذشته در جریان انبارگردانی باید با زباله‌های بیمارستانی دفع شوند. مسائل محیط زیستی هم دراین‌باره اهمیت دارد.
عوارض احتمالی کارپول‌های تاریخ‌مصرف گذشته
تاریخ‌مصرف کارپول بهترین تاریخ‌مصرف برای ماده بی‌حسی است که شرکت سازنده اثر آن را تضمین می‌کند. شلف‌لایف یک دارو تدریجی است و یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد؛ بنابراین منطقی نیست که تصور کنیم کارپولی که روی آن تاریخ‌مصرف یک ژانویه امسال را خورده است، دوم ژانویه بی‌اثر یا مضر خواهد بود!
هر چه به پایان بهترین تاریخ مصرف کارپول‌های لیدوکائین حاوی اپی‌نفرین نزدیک می‌شویم، اثر مواد تشکیل‌دهنده آنها ممکن است کاهش پیدا کند. درواقع در این حالت پایداری (stability) دارو دست‌خوش تغییر میشود.
از دست رفتن پایداری دارو شامل چندین حالت مختلف است: در یک حالت صرفاً اثر دارو کم میشود، در حالت‌های قابل‌تصور دیگر مشخصات فیزیکی دارو، مشخصات شیمیایی یا مشخصات میکرو بیولوژیک دارو تغییر پیدا می‌کند. در حالت پنجم دارو حالت سمی پیدا می‌کند.
تصور بیشتر عوام و برخی از همکاران ممکن است این باشد که با سپری شدن تاریخ‌مصرف، دارو ممکن است سمیت پیدا کند؛ اما تقریباً این قضیه در مورد بیشتر داروها اتفاق نمی‌افتد. در بدترین حالت صرفاً ممکن است اثر دارو با عبور از شلف‌لایف کم شود.
مطالعات نشان داده است که حتی بعد از ده الی بیست سال از سپری شدن تاریخ‌مصرف بسیاری از داروها، هنوز در مقیاس کلینیکی این داروها مؤثر هستند!
یک مطالعه بسیار معروف که در JAMA توسط Cantrell L و همکاران انجام‌شده است و به بررسی پایداری داروها در زمان‌های بسیار طولانی پرداخته است، به این نتیجه رسیده است که بیمارستان‌ها نباید منابع خود را به دلیل حربه شرکت‌های داروسازی برای مقرر کردن بسیار محافظه‌کارانه تاریخ‌مصرف‌های غیرعلمی روی داروها دور بریزند!
در مورد کارپول لیدوکائین حاوی اپی‌نفرین، به نظر می‌رسد که با گذشت زمان از تولید دارو، باند دی‌ایزومر در ترکیب دارو ضعیف میشود. به‌این‌ترتیب اثرات اپی‌نفرین کاهش می‌یابد. در یک مطالعه حتی نشان داده شد کاهش اثرات اپی‌نفرین حتی زودتر از رسیدن مهلت تاریخ‌مصرف شروع میشود! بنابراین حتی بعد از عبور از شلف‌لایف لیدوکایین، احتمالاً صرفاً اثرات اپی‌نفرین آن کاهش‌یافته است و نه خود ماده مؤثر اصلی بی‌حسی. تاریخ‌مصرف را بر اساس شلف‌لایف داروها در نظر می‌گیرند هرچند که این انطباق همیشه به‌طور تقریبی است.
اپی‌نفرین موجود در کارپول‌های بی‌حسی در تماس با اکسیژن، اکسید میشود. در کارپول‌های استاندارد این تماس و اکسیداسیون وجود ندارد ولی در صورت مشاهده هر نوع تغییر رنگ متمایل به‌صورتی کارپول باید دور انداخته شود. به‌ندرت درون برخی داروها بعد از گذشت تاریخ‌مصرف واکنش‌های اینتریونیک اتفاق می‌افتد و ممکن است رادیکال‌های آزاد در آنها تولید شود که مضر باشد.
انبارگردانی کاپول
داروهایی مثل نیتروگلیسیرین (زیر زبانی)، انسولین، واکسن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌هایی که به‌صورت مایع تزریق می‌شوند تاریخ‌مصرف حساسی دارند و به‌محض رسیدن این موعد باید دور ریخته شوند. تتراسایکلین، کلروکین، کلردیازپوکساید و نیترازپام بعد از سر آمدن تاریخ‌مصرف ممکن است سمیت با نور بیشتری ایجاد کنند. اما در اکثر داروهای دیگر، عبور از تاریخ‌مصرف صرفاً ممکن است در حد گمانه‌زنی اثر داروها را کم کند و احتمالاً هیچ تأثیر مضری ندارد. یکی از داروهایی که زمان تاریخ‌مصرف خیلی کم دارد اپی نفرین تزریقی (برای مواردی مانند شک آنافیلاکسی) است که فقط ۱۸ ماه قابل‌مصرف است.
حتی به نظر می‌رسد نحوه نگهداری دارو از نظر دما، محل نگهداری، تماس با نور مستقیم، رطوبت و… تأثیر بیشتری بر کاهش اثرات دارو نسبت به عبور از تاریخ‌مصرف کارخانه دارد.
بهترین تاریخ‌مصرف دارو را چه طور انتخاب می‌کنند؟
API یا به عبارتی Active Pharmaceutical Ingredient فاکتور مهمی برای تعیین بهترین زمان مصرف یک دارو است. بر اساس نتیجه مطالعات و با دیدی بسیار محافظه‌کارانه عددی را بر اساس ماه و سال برای مصرف دارو پیشنهاد می‌دهند. این تاریخ زمانی است که سازنده دارو تضمین می‌کند دارویش دارای مؤثرترین فرم خود است.
امروزه نرم‌افزارهای انبارداری مدرن می‌توانند در مورد تاریخ مصرف رو به اتمام مواد و تجهیزات دندانپزشکی قبل از رسیدن موعد خبر دهند.
با تاریخ مصرف گذشته ها چه کنیم؟
مواد تاریخ گذشته دندانپزشکی از جمله کارپول‌های بی‌حسی در طی پروسه انبارگردانی باید شناسایی و دور ریخته شوند. برای اطمینان از بهترین نتیجه درمان، این مواد باید در چارچوب بازه زمانی پیشنهادی کارخانه استفاده شوند.