ده نکته مهم و کاربردی در حوزه دندانپزشکی اطفال

 دندانپزشکی اطفال، شاخه ای تخصصی در علم دندانپزشکی محسوب می شود که به طور ویژه، از کودکان تا جوانان را در برمیگیرد. این اقشار، ویژگی های روحی خاص خود را دارند و به همین دلیل، متخصصان این عرصه، با چالش های متفاوتی سروکار دارند. نشستن روی یونیت دندانپزشکی ممکن است برای آنها خوشایند نباشد. کودکان همیشه آرام و سازگار نیستند و بنابراین تحمل درد، تزریق، انتظار و همکاری با دندانپزشک برایشان چندان کار ساده ای نیست.

چالش های رایج هنگام درمان کودکان

شایع ترین مساله ای که در برخورد با کودکان وجود دارد، مدیریت ترس و رفتار است. عدم مدیریت این موضوع می تواند مشکلات جدی و مضر بر روند درمان داشته باشد. صدای فریاد و جیغ کودک، به راحتی تمرکز ذهن و آرامش کادر درمان و حتی سایر مراجعان را بر هم می زند و جریان کار را مختل می نماید.

تصورات ماندگار در ذهن!

برخورد نامناسب دندانپزشک با کودکان، می تواند برای همیشه ذهنیت او را خراب کند. تجربیات نه چندان جالب و خوشایند آنها تا آخرعمر همراهشان می ماند و در بزرگسالی استرس ملاقات با دندانپزشک، مانع از رسیدگی به وضعیت بهداشتی دهان و دندان می شود و این تاخیر به خودی خود، چرخه ترس را تقویت می کند. همین موضوع، می تواند "جایگزین کردن دندان" را به جای "نجات دندان" منجر شود. اما چالش های این عرصه چه هستند و چگونه می توان در جهت رفع آنها اقدام نمود؟

*  اعتمادسازی کنید

برخورد اولیه با کوکان می تواند بسیاری از مسائل بعدی را تقویت یا ضعیف کند. با آرامش رفتار کردن، شوخی کردن، سرگرم کننده بودن و برخورد صمیمانه می تواند تاثیرات مطلوبی داشته باشد. به آنها اجازه دهید با شما دوست شوند و احساس کنند همه چیز مرتب است!

​       

* در متریال ترمیمی خود تجدید نظر نمایید

زمان، اساس کار با کودکان است. بنابراین راه حل های ساده و سریع برای انجام روش های مشابه می تواند تجربیات بهتری خلق نماید. استفاده از کامپوزیت های فلو ایبل تر به دلیل سرعت و سازگاری بیشتر با حفره های کوچک دندان های کودکان می تواند رستوریشن های مناسب تری را برای آنها به ارمغان آورد. همچنین استفاده از گلاس آینومرها به جای ترمیم های کامپوزیتی به دلیل مقاومت بیشتر، آزادسازی فلوراید و کاهش ریسک پوسیدگی های مکرر می تواند مفید واقع شود. گلاس آینومرهای GC Fuji TRIAGE برای استفاد در زمینه کودکان توصیه می شود. متریال این مواد هیدروفیلی بوده و برای ست شدن نیاز به رطوبت سطح دارد. همراهی محلول کاندیشنر اسید پلی آکریلیک 20 درصد به جای روش های سنتی می تواند نتیجه بهتری حاصل کند. اگر بیمار شما کودکی باشد با حفره ای عمیق در دندان دائمی و شما نتوانید تشخیص دهید که او به روت کانال تراپی نیاز دارد یا خیر، محصول Biodentine می تواند گزینه ای مناسب باشد تا منتظر شوید و ببینید که چگونه بدون هیچ گونه ترمیم دائمی به نتیجه دلخواه خواهید رسید.

​  

سیلور دی آمین فلوراید (SDF)یکی دیگر از گزینه های مناسب برای درمان پوسیدگی است که متخصصان مطرح توصیه می کنند. استفاده از این ماده سریع، ساده و بدون درد است و می تواند روند پوسیدگی را تا زمانی که اجرای رستوریشن دائمی امکانپذیر شود متوقف نماید.

* از محصولات کمک بگیرید

یک دندانپزشک حوزه اطفال، با ترس کودکان از دیدن ابزار و لوازم خشن دندانپزشکی کاملاً آشناست و این ترس را درک می کند، به خصوص ترس از تزریق! اسپری Kovanaze (با ترکیبی از استر تتراکائین هیدروکلراید و اکسی متازولین هیدروکلراید ) یک روش جایگزین و بسیار امن برای بی حس کردن دندان های شیری فک بالا می باشد که از سوی FDA تایید شده و از طریق حفره بینی وارد می شود.

حفظ بهداشت دهان در دوره درمانی ارتودنسی مهم اما کمی مشکل است. به خصوص اگر بیمار از قشر کودکان باشد. نخ دندان‌های پلاتی پوس ( Platypus Flossers) یک محصول خوب و جدید است که می تواند برای تمیز کردن دندان ها در این دوره به کار رود.

​   

* ابزار را به کودکان معرفی کنید

کودکان تا پیش از ملاقات با شما هرگز چیزی شبیه ابزار و وسایل دندانپزشکی را ندیده اند. متخصص این حوزه با صبوری و حوصله سعی می کند این ابزار را به کودک معرفی کرده و حتی اجازه دهد آنها را لمس کند. این کار به ایجاد صمیمیت و کاهش اضطراب او کمک زیادی می کند. فراموش نکنید که بخش اعظمی از ترس کودکان، به خاطر ناشناخته بودن ابزار است.

* بگو، نشان بده، به انجام برسان!

1) به بیمار بگویید قصد دارید چه کاری انجام دهید.

2) نشان دهید چگونه آن کار را انجام می دهید.

3) انجامش دهید!

این سه دستور، اعتماد زیادی را از شما به بیمار انتقال می دهد. پیروی از آن، به بیمار این پیام را می رساند: "من می گویم چه کار می کنم و همان چیزی را که می گویم انجام می دهم! " این دستور العمل به ویژه هنگام کار با هندپیس ها و اینسترومنت ها کاربرد خوبی دارد اما به جز سوزن دندانپزشکی! بهتر است هرگز سوزن را مستقیماً به کودک نشان ندهید.

​   

* قدرت پرت کردن حواس را نادیده نگیرید!

روش های زیادی برای مدیریت اضطراب کودکان در دندانپزشکی وجود دارد. یکی از این روش ها، برقراری دیالوگ و ترتیب دادن یک مکالمه هدفمند با کودک است. این کار می تواند حواس او را پرت کند و همین امر به کاهش چشمگیر ترسش منجر می شود. از سایر تکنیک ها نیز بهره گیرید. تهیه مانیتوری که برنامه های کودکان و کارتون های موردعلاقه آنها را پخش می کند می تواند کمک کننده باشد.

​    

* سرعت را بیشتر کنید

از مهم ترین تفاوت های دندانپزشکی بزرگسالان با اطفال، زمان در دسترس است. یک فرد بزرگسال روی یونیت می نشیند، با آرامش دهان خود را باز می کند و ادامه روند درمان را با همکاری شما پیش می برد. اما تحقق این روند در مورد کودکان تقریباً ناممکن است! نهایت اتفاق خوبی که می تواند بیفتد، یک همکاری کوتاه و چند دقیقه ای خواهد بود! پس شما باید تلاش کنید حداکثر استفاده را از این زمان برده و کار خود را تمام کنید. پس غنیمت شمردن وقت مفهوم مهمی است.

​     

* یک مطب کودک پسند بسازید!

اگر به صورت تخصصی برای اطفال کار می کنید، دکوراسیون مطب می تواند کاملاً مطابق سلیقه یک کودک باشد. بنابراین لازم است سرگرم کننده، آرامش دهنده، مهیج و جذاب باشد. به کار بردن رنگ های روشن، وجود اسباب بازی ها، کتاب ها، مجلات، تلویزیون و سی دی های کارتون و محیط های بازی کودکانه از ویژگی های یک مطب دندانپزشکی اطفال محسوب می شود.

​   

* مهارت های ارتباط با کودکان را بیاموزید

بچه ها، بچه هستند! آنها مسوولیت محرز و مهمی در کنترل رفتارشان ندارند اما شما در جایگاه یک فرد بالغ و یک پزشک، این مسوولیت را در بیشترین حد دارا هستید. آموختن مهارت های ارتباط با آنها، می تواند کار شما را ساده تر کند و چالش های کمتری همراه داشته باشد. کار با کودکان در درجه اول نیازمند صبر و شکیبایی است. آنها را با تماس چشمی مناسب و کلمات صحیح با خود همراه کنید. داستان های کودکانه تعریف کرده و برایشان آواز بخوانید! با این روش ها، یک ملاقات خوشایند و جالب داشته باشید و به دندانپزشک محبوب بچه ها تبدیل شوید!

​   

* زمان طلایی را کشف کنید!

زمان هایی وجود خواهد داشت که هیچ یک از تلاش های شما موثر واقع نمی شود. تعیین زمان ملاقات مناسب نکته مهمی است که اغلب با همکاری والدین کودک انجام می شود. آنها به خوبی می دانند کودکشان چه زمانی سازگارتر و آرام تر است. بهتر است در هنگام این ملاقات، او خسته نباشد، گرسنه نباشد و موضوعی آزارش ندهد.

مثلث سیاه بین دندان ها، برمودای باکتری ها!

لبخندهای هالیوودی هر روز محبوب تر می شود. به مثابه آنها، افراد بیشتری به دنبال اصلاح نقض های دندان خود می روند. مثلث های سیاه بین دندان ها، یکی از بخش هایی است که افراد مایل به رفع آنها هستند. مثلث سیاه دندان، همان بخش نزدیک به ریشه است. به علت خالی بودن فضای بین دو دندان و تاریکی دهان، این مثلث ها به صورت سیاه دیده می شوند. اما رسیدگی به این بخش از دندان، تنها مربوط به دندانپزشکی زیبایی نمی شود. بلکه این موضوع شامل رسیدگی به سلامتی دندان ها نیز هست. اما چگونه این موضوع میتواند بر روی سلامتی دندان های شما تاثیرگذار باشد؟

مثلث سیاه بین دندانی چیست؟

به شکل ساده می توان اینگونه پاسخ داد. شکاف های کوچکی که بین دو دندان وجود دارند، مثلث سیاه بین دندانی نامیده می شوند. 67 درصد افراد بالای 20 سال این مثلث های سیاه را در دندان های خود دارند.

درک چگونگی رشد آنها و تاثیرشان روی سلامتی مهم است. چرا که این مثلث های به ظاهر بی آزار می توانند باعث مشکلات و آسیب های بعدی به دندان های شما شوند.

چرا مثلث های سیاه ایجاد می شوند؟

یک آینه بردارید و به دندان های خود نگاه کنید. آیا نزدیک به لثه و بین ریشه دو دندان، فضاهای خالی وجود دارد؟ اگر پاسخ شما مثبت است حتما این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. مثلث های سیاه به دلایل مختلفی می توانند ایجاد شوند. برخی از این دلایل مربوط به سلامت دندان و لثه شماست. بنابراین رسیدگی به آنها امری مهم است. در ادامه درباره عواملی که میتوانند باعث ایجاد این مثلث های سیاه بشوند، برایتان خواهیم گفت.

تحلیل لثه

لثه های سالم، صورتی رنگ اند. آنها فضای بین دندان ها را پر می کنند. انگار که بافتی صورتی و چاق دندان هایتان را در آغوش گرفته باشد. اما زمانی که لثه ها تحلیل می روند، مقدار بیشتری از دندان های شما نمایان می شود. پس­رفت لثه باعث می شود، مثلث های سیاه نمایان شوند. سن، استعمال دخانیات و بیماری پریودنتال (لثه) باعث عقب رفتن و تحلیل لثه می شود. لثه ها در چنین شرایطی به مرور از دندان های شما دور می شود. این موضوع می تواند لثه ها را در معرض دید قرار دهد. همچنین دسترسی باکتری، پلاک ها و حفرات به ریشه دندان بیشتر خواهد شد.

از دست دادن استخوان لثه

بیماری لثه، پوکی استخوان و سایر شرایط می تواند باعث از بین رفتن استخوان نزدیک پایه دندان شود. وقتی استخوان از بین می رود، بافت لثه در آن بخش عقب نشینی خواهد کرد. این موضوع می تواند باعث ایجاد مثلث سیاه بین دندانی شود. در چنین مواردی پیدا کردن مشکلی که باعث مثلث سیاه می شود، مهم تر از خود مثلث است. چرا که این موضوع نشان نشان دهنده، مشکلی بزرگ تر است که نیاز به رسیدگی سریع دارد.

عادت های بهداشت دهانی

بافت لثه بسیار حساس است. اگر عادت دارید، خیلی سریع و تند دندان هایتا را مسواک بزنید، شما کاندیدای مثلث سیاه هستید! چرا که مسواک زدن محکم، میتواند به لثه ها آسیب وارد کند.

یک منبع معتبر تحقیقاتی در سال 2011 اعلام کرد که پاک کننده های بین دندانی، میتوانند در دراز مدت باعث ایجاد فضاهای خالی بین دندانی شوند. بنابراین بهتر است در عادت های بهداشتی دندان هایتان دقت کنید.

تاثیر ارتودنسی در ایجاد مثلث های سیاه بین دندانی

اگر جز کسانی هستید که دندان هایتان را ارتودنسی کرده اید، احتمالا دچار مثلث های سیاه بین دندانی هستید. چرا که با ارتودنسی، دندان ها حرکت میکنند تا در جای درست خود قرار بگیرند. با قرار گرفتن در موقعیت های جدید، شکاف های سیاه کوچکی بین دندان ها ایجاد خواهد شد. باید بدانید که گاه دیده شده، ارتودنسی باعث آسیب طولانی مدت به لثه نیز می شود.

دندان های مثلثی شکل

شکل دندان افراد متفاوت است. بعضی افراد دندان های مستطیلی دارند. دندان های مستطیلی، تفاوت چشم گیری در جایی که به لثه می رسند و در نقطه انتهایی خود ندارند. در واقع این دندان ها در نزدیکی لثه و در نقطه انتهایی تقریبا یک اندازه هستند. اما نوع دیگری از دندان ها وجود دارد که مثلثی هستند. این دندان ها در نزدیکی لثه باریک تر می شوند. دندان های که فرم مثلثی دارند، شکاف بین دندانی شان بیشتر است.

بافت نازک لثه ای

ضخامت بافت لثه در افراد مختلف متفاوت است. یک منبع معتبر تحقیقاتی در سال 2013 اعلام کرد که هر چه بافت لثه نازک تر باشد، مقاومت آن کمتر خواهد بود. این افراد اگر، جراحی لثه و یا ایمپلنت داشته باشند، ممکن است بافت لثه هایشان بعد از دوره درمان نیز، هرگز به حالت عادی خود بازنگردد.

چگونه میتوان از مثلث های سیاه بین دندانی خلاص شد؟

اگر شما به دلیل هر کدام از مواردی که در بالا گفته شد، دچار مثلث های سیاه بین دندانی باشید، بی شک بدنبال درمان آن هستید. بسته به علت و شدت فاصله بین دندان هایتان ممکن است پزشک متخصص راهکارهای متفاوتی را به شما پیشنهاد دهد. بنابراین گزینه درمانی دقیق شما به تشخیص پزشک بستگی دارد. در ادامه این مقاله درباره روش های درمانی این موضوع با شما خواهیم گفت.

با دندان های خود مهربان باشید

توصیه دندانپزشکی آمریکا (ADA) این است که حتما روزانه دوبار مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. البته استفاده از نخ دندان، باید بسیار با احتیاط باشد. چرا که نخ دندان اگر درست استفاده نشود میتواند به لثه ها آسیب وارد کند.

اگر لثه های شما مشکل دیگری نداشته باشد، استفاده ملایم از نخ دندان و مسواک میتواند باعث شود که مثلث های سیاه بین دندانی به حالت طبیعی برگردد. بنابراین در قدم اول بهتر است با دندان های خود مهربان باشید.

درمان هیالورونیک اسید

یکی از روش های درمان مثلث های سیاه، تزریق هیالورونیک اسید به لثه است. این روش نسبتا جدید است و هنوز دوام درمانی آن بررسی نشده است. البته بسیاری از افراد درمان های جراحی را به این تزریق ترجیح می دهند. چرا که درد کمتری دارد و دوره نقاهت سریع تری دارد.

درمان با کامپوزیت دندان

این درمان از روش های پرطرفدارتری است. در درمان با کامپوزیت دندان پزشک با روکش کامپوزیت فاصله های سیاه بین دندانی را پوشش می دهد. این روش درمانی به جراحی نیازی ندارد. طول درمان زیادی ندارد. معمولا در یک جلسه پزشک روکش های کامپوزیت را روی دندان قرار می دهد و متناسب با صورت و دندان هایتان به آن شکل می دهد.  کامپوزیت دندان علاوه بر پوشاندن مثلث سیاه بین دندانی، ظاهر لبخند شما را نیز بهبود می بخشد.

درمان با روکش های سرامیکی دندان

روکش سرامیکی کامپوزیت نیز، یکی دیگر از روش هایی است که میتواند به جنگ با مثلث های سیاه دندان های شما بیاید. روکش های سرامیکی یا پرسیلن با قرار گرفتن روی دندان هایتان، سطحی یکنواخت ایجاد می کند. هم چنین کامپوزیت سرامیکی می تواند باعث طرح لبخند شما را زیباتر کند. کارشناسان زیبایی دندان معتقدند که اگر نگهداری از این روکش ها درست انجام شود، روکش ها تا هفت سال دوام خواهند داشت.

درمان جراحی

اگر مشکلات لثه شما بیش از حد باشد. به گونه ای که نتوان با روکش سرامیکی و کامپوزیت ونیر آن را درمان کرد، پزشکان پیشنهاد خواهند کرد که پیوند لثه انجام دهید. البته این نظریه بسته به نظر متخصص (پریودنتیست) بر اساس وضعیت دندان های شما دارد. در این روش پریودنستیست مقداری از بافت لثه در سقف دهانتان را خارج می کند. سپس از این بافت برای درمان تحلیل لثه استفاده خواهد کرد. گاهی ممکن است برای درمان کامل، نیاز به بهبود استخوان لثه نیز باشد. اگر مشکلات لثه زیاد باشد، این روش، بسیار مناسب به نظر خواهد رسید.

کلام آخر

زمانی که لثه های شما از دندان دور شوند، مثلث های سیاه به سراغ دندان هایتان خواهند آمد. این مثلث ها میتواند جایی برای جمع شدن باکتری ها باشد و به مرور به دندان هایتان آسیب جدی وارد کند. سن، عدم ملایمت با دندان در زمان مسواک زدن، شکل و فرم دندان ها، مشکلات لثه، همه و همه می تواند باعث آسیب و ایجاد مثلث های سیاه شود.

بخاطر داشته باشید که ظاهر و زیبایی تنها دلیلی نیست که باید به سراغ درمان و از بین بردن این مشکل بروید. این نیاز زمانی اهمیت پیدا میکند، که مثلث ها شبیه به مثلث برمودا عمل کنند! جایی که مواد غذایی و باکتری ها را در خود نگه دارند و در خود غرق کنند. با گیر انداختن مواد غذایی و باکتری ها، در درازمدت لثه ها آسیب خواهند دید. اگر شما جز آن گروهی نباشید که به دندان هایشان رسیدگی میکنند، وضعیت بدتر نیز خواهد شد. در واقع این موضوع می تواند شروع مشکلات جدی تری برای دندان هایتان باشد.

امروزه طیف وسیعی از درمان ها در دسترس است. شروع درمان با تغییر در عادت های بهداشتی دهان و دندان شروع می شود.

در مرحله بعد، بسته به شرایط دندان هایتان، ممکن است کامپوزیت، روکش دندان و یا اصلاحات جراحی پیشنهاد شود. اگر با خواندن این مقاله و بررسی دندان هایتان متوجه شدید که شما هم از این مثلث های سیاه برمودایی در دهان خود دارید، حتما موضوع را با دندانپزشک خود در میان بگذارید. پزشک متخصص، میتواند بهترین روش درمانی و رسیدگی به دندان ها را به شما پیشنهاد دهد.

نکاتی که والدین باید در مورد دندان های شیری کودکان بدانند

سبا آقایی، در حاشیه برگزاری هجدهمین کنگره دندانپزشکی کودکان اظهارداشت: جدیدترین مباحث و موضوعات علمی در این زمینه با حضور اساتید و صاحبنظران برجسته مورد بحث و گفت‌وگو قرار می‌گیرد.

وی افزود: نگهداری از دندان‌های شیری تا زمان افتادن در سن مناسب، به عنوان فضانگهدارنده دندان‌های دائمی، حفظ زیبایی و کمک به جویدن کودک بسیار مهم است بنابراین پانل درمان پالپی به بررسی و مروری به روش‌های گوناگون و مبتنی برشواهد درمان‌های پالپی دندان های شیری می پردازد.

این متخصص دندانپزشکی کودکان بیان داشت: همچنین در این پانل انواع روش های درمان پالپی  دندان های دائمی جوان (دندان هایی که ریشه آنها تکامل نیافته ) که متاسفانه به صورت زودهنگام دچار آسیب پالپی  شده اند مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

آقایی گفت: اولین دندان مولر دائمی (دندان شماره ۶) تقریبا همزمان با رویش دندان‌های قدامی فک پایین و در سن بین ۶ تا ۷ سالگی و حتی در برخی کودکان کمی زودتر رویش می‌یابد. نکته قابل توجه این است که این دندانجایگزینی برای هیچ دندان شیری نمیباشد این بدین معناست که برای رویش دندان ۶ هیچ دندان شیری نمی افتد و متاسفانه به علت عدم آگاهی کافی بسیاری از والدین مراجعه زمانی انجام میشود که این دندان دچار پوسیدگی دندانی عمیق و یا حتی  آبسه شده است و نگهداری آن را با مشکلات فراوانی همراه می‌کند.

مدیر پنل پالپ های دندانی در هجدهمین کنگره دندانپزشکی کودکان خاطر نشان کرد: بنابر این آگاهی در مورد زمان و محل رویش این دندان و اقدامات لازم برای پیشگیری از پوسیدگی مانند فیشورسیلنت می‌تواند بسیار موثر باشد.

وی تصریح کرد: بهترین زمان برای مراجعه کودک به دندانپزشکی جهت آشنایی و ویزیت، همزمان با رویش اولیندندان شیری کودک و نه دیرتر از ۱سالگی است لذا با این مراجعه آموزش‌های بهداشتی لازم برای پیشگیری ازپوسیدگی به والدین داده می‌شود.

آقایی با بیان اینکه دندان‌های شیری هم مانند دندان‌های دائمی دارای بافت عروق و اعصاب هستند که در صورتپوسیدگی عمیق و مزمن دچار التهاب و در نهایت درد و آبسه می شوند، گفت: در این صورت نیاز به انجام درمان‌های پالپی وجود دارد. بنابر این مراجعه منظم به دندانپزشک برای تشخیص زود هنگام پوسیدگی جهت پیشگیری می تواند بسیار موثر باشد.

با کارپول‌های بی‌حسی تاریخ‌گذشته چه کنیم

آیا گذر از تاریخ انقضای داروها و مواد دندان‌پزشکی به معنای بی‌اثر شدن آنهاست؟

دکتر علی مرسلی

اگرچه دندان‌پزشکان ایرانی در قید و بند جشن کریسمس و سال نوی میلادی و تهیه درخت کاج نیستند، اما فرا رسیدن سال جدید میلادی به یک دلیل ساده برای دندان‌پزشکان مهم است و آن انبارگردانی مطب‌ها و کلینیک‌هایدندان‌پزشکی است. چراکه تاریخ‌مصرف بیشتر مواد دندان‌پزشکی به سال میلادی است؛ بنابراین بهترین زمان برای انبارگردانی نه عید نوروز یا ماه رمضان (وقت رکود مطب‌ها!) بلکه در همان آغاز سال جدید است.
انبارگردانی (stock taking) و تهیه لیست اقلام (inventory management) امروزه یک مهارت و دانش به شمار می‌رود. سالانه میلیاردها تومان منابع در کشور در صنوف مختلف به دلیل ضعف انبارداری و انبارگردانی تلف می‌شود و از بین می‌رود.
به همین دلیل انبارگردانی چه در یک کلینیک بزرگ و چه در یک مطب کوچک یکی از ضروریات مدیریت مطب است.
بسته‌های بیشتر مواد دندان‌پزشکی از جمله کامپوزیت‌ها، کارپول‌های بی‌حسی، مواد ترمیمی مختلف دیگر و حتی دستکش‌های دندان‌پزشکی تاریخ‌مصرف چاپ‌شده دارند.

با کارپول‌های تاریخ‌گذشته چه کنیم؟
با توجه به سهمیه‌بندی و نایاب بودن کارپول‌های دندان‌پزشکی در روزهای اخیر گاهی با این سؤال مواجه می‌شویم که آیا باید کارپول‌های دندان‌پزشکی را به‌محض گذشتن تاریخ‌مصرفشان دور بریزیم؟
بسیاری از مطالعات اخیر نشان می‌دهد کارپول‌های بی‌حسی ممکن است با گذشت زمان کم‌اثرتر شوند. تاریخ‌مصرف در واقع بهترین زمان مصرف را که دارو در مؤثرترین حالت خود قرار دارد نشان می‌دهد. بعد از اتمام تاریخ‌مصرف، احتمالاً اثرات داروی بی‌حسی کمتر می‌شود. هرچند در این زمینه در مورد تمام برندها مطالعات کلینیکی وجود ندارد شواهدی دال بر تغییر شرایط فیزیکی و شیمیایی کارپول‌های بی‌حسی بعد از سپری شدن تاریخ‌مصرف دیده نشده است. از آنجایی‌ که مطالعات قطعی در مورد شلف‌لایف و عمر مؤثر مواد بی‌حسی در طول زمان وجود ندارد بهترین راه‌حل این است که کارپول‌های تاریخ‌مصرف گذشته را در انبار جدا کنیم و استفاده نکنیم تا در انبارگردانی دور ریخته شود.

توجه شود که داروها از جمله کارپول نباید به‌طور عادی با زباله‌ها بیرون ریخته شوند؛ چون اولاً خطرات سوءاستفاده از این داروها وجود دارد (کماکان مؤثر هستند) ثانیاً شیشه کارپول ممکن است بشکند و برای افراد خطر ایجاد کند. کارپول‌های تاریخ‌مصرف گذشته در جریان انبارگردانی باید با زباله‌های بیمارستانی دفع شوند. مسائل محیط زیستی هم دراین‌باره اهمیت دارد.

عوارض احتمالی کارپول‌های تاریخ‌مصرف گذشته
تاریخ‌مصرف کارپول بهترین تاریخ‌مصرف برای ماده بی‌حسی است که شرکت سازنده اثر آن را تضمین می‌کند. شلف‌لایف یک دارو تدریجی است و یک‌شبه اتفاق نمی‌افتد؛ بنابراین منطقی نیست که تصور کنیم کارپولی که روی آن تاریخ‌مصرف یک ژانویه امسال را خورده است، دوم ژانویه بی‌اثر یا مضر خواهد بود!
هر چه به پایان بهترین تاریخ‌ مصرف کارپول‌های لیدوکائین حاوی اپی‌نفرین نزدیک می‌شویم، اثر مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها ممکن است کاهش پیدا کند. درواقع در این حالت پایداری (stability) دارو دست‌خوش تغییر می‌شود.
از دست رفتن پایداری دارو شامل چندین حالت مختلف است: در یک حالت صرفاً اثر دارو کم می‌شود، در حالت‌های قابل‌تصور دیگر مشخصات فیزیکی دارو، مشخصات شیمیایی یا مشخصات میکرو بیولوژیک دارو تغییر پیدا می‌کند. در حالت پنجم دارو حالت سمی پیدا می‌کند.
تصور بیشتر عوام و برخی از همکاران ممکن است این باشد که با سپری شدن تاریخ‌مصرف، دارو ممکن است سمیت پیدا کند؛ اما تقریباً این قضیه در مورد بیشتر داروها اتفاق نمی‌افتد. در بدترین حالت صرفاً ممکن است اثر دارو با عبور از شلف‌لایف کم شود.

مطالعات نشان داده است که حتی بعد از ده الی بیست سال از سپری شدن تاریخ‌مصرف بسیاری از داروها، هنوز در مقیاس کلینیکی این داروها مؤثر هستند!
یک مطالعه بسیار معروف که در JAMA توسط Cantrell L و همکاران انجام‌شده است و به بررسی پایداری داروها در زمان‌های بسیار طولانی پرداخته است، به این نتیجه رسیده است که بیمارستان‌ها نباید منابع خود را به دلیل حربه شرکت‌های داروسازی برای مقرر کردن بسیار محافظه‌کارانه تاریخ‌مصرف‌های غیرعلمی روی داروها دور بریزند!
در مورد کارپول لیدوکائین‌ حاوی اپی‌نفرین، به نظر می‌رسد که با گذشت زمان از تولید دارو، باند دی‌ایزومر در ترکیب دارو ضعیف می‌شود. به‌این‌ترتیب اثرات اپی‌نفرین کاهش می‌یابد. در یک مطالعه حتی نشان داده‌ شد کاهش اثرات اپی‌نفرین حتی زودتر از رسیدن مهلت تاریخ‌مصرف شروع می‌شود! بنابراین حتی بعد از عبور از شلف‌لایف لیدوکایین، احتمالاً صرفاً اثرات اپی‌نفرین آن کاهش‌یافته است و نه خود ماده مؤثر اصلی بی‌حسی. تاریخ‌مصرف را بر اساس شلف‌لایف داروها در نظر می‌گیرند هرچند که این انطباق همیشه به‌طور تقریبی است.

اپی‌نفرین موجود در کارپول‌های بی‌حسی در تماس با اکسیژن، اکسید می‌شود. در کارپول‌های استاندارد این تماس و اکسیداسیون وجود ندارد ولی در صورت مشاهده هر نوع تغییر رنگ متمایل به‌صورتی کارپول باید دور انداخته شود. به‌ندرت درون برخی داروها بعد از گذشت تاریخ‌مصرف واکنش‌های اینتریونیک اتفاق می‌افتد و ممکن است رادیکال‌های آزاد در آن‌ها تولید شود که مضر باشد.

انبارگردانی کاپول
داروهایی مثل نیتروگلیسیرین (زیر زبانی)، انسولین، واکسن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌هایی که به‌صورت مایع تزریق می‌شوند تاریخ‌مصرف حساسی دارند و به‌محض رسیدن این موعد باید دور ریخته شوند. تتراسایکلین، کلروکین، کلردیازپوکساید و نیترازپام بعد از سر آمدن تاریخ‌مصرف ممکن است سمیت با نور بیشتری ایجاد کنند. اما در اکثر داروهای دیگر، عبور از تاریخ‌مصرف صرفاً ممکن است در حد گمانه‌زنی اثر داروها را کم کند و احتمالاً هیچ تأثیر مضری ندارد. یکی از داروهایی که زمان تاریخ‌مصرف خیلی کم دارد اپی نفرین تزریقی (برای مواردی مانند شک آنافیلاکسی) است که فقط ۱۸ ماه قابل‌مصرف است.
حتی به نظر می‌رسد نحوه نگهداری دارو از نظر دما، محل نگهداری، تماس با نور مستقیم، رطوبت و… تأثیر بیشتری بر کاهش اثرات دارو نسبت به عبور از تاریخ‌مصرف کارخانه دارد.

بهترین تاریخ‌مصرف دارو را چه طور انتخاب می‌کنند؟
API یا به عبارتی Active Pharmaceutical Ingredient فاکتور مهمی برای تعیین بهترین زمان مصرف یک دارو است. بر اساس نتیجه مطالعات و با دیدی بسیار محافظه‌کارانه عددی را بر اساس ماه و سال برای مصرف دارو پیشنهاد می‌دهند. این تاریخ زمانی است که سازنده دارو تضمین می‌کند دارویش دارای مؤثرترین فرم خود است.
امروزه نرم‌افزارهای انبارداری مدرن می‌توانند در مورد تاریخ مصرف رو به اتمام مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی قبل از رسیدن موعد خبر دهند.

با تاریخ مصرف گذشته ها چه کنیم؟
مواد تاریخ گذشته دندان‌پزشکی از جمله کارپول‌های بی‌حسی در طی پروسه انبارگردانی باید شناسایی و دور ریخته شوند. برای اطمینان از بهترین نتیجه درمان، این مواد باید در چارچوب بازه زمانی پیشنهادی کارخانه استفاده شوند.